Kiểm soát tâm lý trader khi tham gia giao dịch

Tâm lý trader là một trong những yếu tố vô cùng quan trọng khi tham gia giao dịch. Tâm lý trader sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả của giao dịch. Trong bài viết này, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về tâm lý trader và cách kiểm soát tâm lý khi tham gia giao dịch nhé!

Tổng quan về tâm lý trader khi giao dịch Forex

Khái niệm tâm lý giao dịch

Tâm lý giao dịch hay Trading Psychology là một thuật ngữ chuyên môn để chỉ tất cả các cảm xúc, cảm giác, hành vi liên quan của một nhà giao dịch khi tham gia giao dịch trên thị trường. Cảm xúc sẽ thúc đẩy quyết định của Trader, dẫn đến một giao dịch thành công hay thất bại.

Các loại tâm lý giao dịch

Thông thường, các tâm lý giao dịch sẽ bao gồm cả cảm xúc tiêu cực lẫn tích cực. Tuy nhiên, phần lớn các tâm lý trader sẽ là tiêu cực và gây ảnh hưởng đến các giao dịch nhiều hơn. Trong đó, tham lam và sợ hãi là hai cảm xúc quan trọng và cần được chú ý nhiều nhất.

Hai cảm xúc đó sẽ chi phối việc “gồng lãi” và “gồng lỗ” và tạo nên sai lầm như gia tăng đòn bẩy, mua bất chấp, bán hoảng loạn,… và có những hành động phi lý trí khác. Rất khó để các nhà đầu tư có thể lựa loại bỏ hoặc chế ngự các cảm xúc, tâm lý này. Để loại bỏ thì cần phải có một phương pháp kiểm soát cụ thể.

Xem xét và phân tích hai cảm xúc này:

• Lòng tham: Là cảm xúc khiến một trader mở một vị thế quá lâu với mục đích cố gắng chắt chiu từng đồng tiền cuối cùng từ giao dịch đó. Lòng tham sẽ thúc đẩy nhà giao dịch liên tục mở các vị thế rủi ro và đầu cơ. Thông thường, cảm xúc này sẽ xuất hiện phổ biến vào thời điểm thị trường tăng giá, các hoạt động đầu cơ diễn ra rầm rộ.
• Sợ hãi: Cảm xúc này ngược lại với lòng tham, khiến mọi người lo lắng, hoảng loạn và bán sớm để cắt lỗ, tránh rủi ro về sau. Nỗi sợ cũng như tâm lý trader này xuất hiện phổ biến trong thị trường gấu, khiến một số nhà giao dịch thoát vị thế sớm một cách vô lý.

Xem thêm: Thói quen giao dịch giúp trader thành công

Vì sao trader cần kiểm soát tâm lý khi giao dịch

Thúc đẩy quyết định trong giao dịch

Khi tham gia giao dịch, các nhà giao dịch bắt buộc phải hiểu rõ cảm xúc và suy nghĩ của mình. Nếu chỉ mất $1 hay $50 thì không đáng ngại. Tuy nhiên, nếu con số đó lên đến hàng ngàn đô la thì cảm xúc khi đó sẽ rất khác.

Tăng khả năng thành công của giao dịch

Tất cả những tâm lý như hoảng sợ, tham lam, lo lắng hay hưng phấn,… đều là điểm chí mạng của các nhà đầu tư, dẫn đến những hành động, quyết định phi lý. Khi nắm bắt được tử huyệt cảm xúc thì các nhà đầu tư sẽ có được tiền bạc, sức khỏe và thành công trong đầu tư.

Ông Mark Douglas – Chuyên gia hàng đầu về tâm lý giao dịch & Tác giả quyển sách nổi tiếng “Trading in the Zone”, từng nói rằng:

“ Nếu bạn muốn giao dịch như một chuyên gia và luôn thắng trong mọi giao dịch, thì bạn phải bắt đầu từ tiền đề giải pháp nằm trong tâm trí bạn chứ không phải trên thị trường. ”

Khi bắt đầu tham gia giao dịch, các trader thường sẽ tập trung toàn bộ sự chú ý vào thị trường, tâm lý cũng sẽ thay đổi theo sự thay đổi của thị trường. Khi thị trường đi lên, các nhà đầu tư sẽ có tâm lý vui vẻ, hưng phấn, khi thị trường đi xuống thì lại buồn và có cảm giác lo lắng. Tuy nhiên, để đạt được thành công trong giao dịch thì tâm lý của các nhà đầu tư chính là cốt lõi vấn đề.

Trở thành nhà giao dịch chuyên nghiệp

Một nhà giao dịch thành công luôn biết cách quản lý cảm xúc của mình và không phụ thuộc vào tâm lý đám đông. Khi tâm lý trader vững thì các quyết định sẽ đúng đắn hơn, và trader sẽ đạt được thành công dễ dàng hơn.

Các cảm xúc, tâm lý trader thường gặp khi giao dịch

8 tâm lý trader thường gặp

Tỷ phú Warren Buffett đã từng đưa ra lời khuyên cho các nhà đầu tư rằng: Khi người khác tham lam bạn hãy sợ hãi, ngược lại khi người khác sợ hãi bạn hãy tham lam.

Rất nhiều nhà đầu tư đã tin tưởng và áp dụng lời khuyên này vào phương pháp giao dịch của mình. Điều này chứng tỏ rằng, tâm lý trader, cảm xúc của các nhà đầu tư là vô cùng quan trọng trong giao dịch.

Dù lý thuyết là vậy nhưng để điều chỉnh được cảm xúc là một việc vô cùng khó khăn.

Một số tâm lý trader thường gặp khi tham gia đầu tư là:

 

• Lạc quan: 

 

Thông thường, cảm xúc này sẽ xuất hiện ở những nhà đầu tư mới. Bởi vì họ nghĩ rằng thị trường tài chính rất dễ chơi, họ sẽ mau chóng giàu trong một tương lai không xa. Uptrend chính là xu hướng rất dễ bắt gặp những sự lạc quan yêu đời này.

 

• Niềm tin:

 

Đây cũng là một cảm xúc khá phổ biến trong xu hướng uptrend. Khi các nhà giao dịch quyết định mua các sản phẩm họ quan tâm. Họ quyết định chi trả rất nhiều tiền để đặt lệnh buy. Họ mong rằng sản phẩm họ mua sẽ giúp họ kiếm được một khoản lợi nhuận cao.

 

• Hưng phấn:

 

Loại tâm lý trader này sẽ không mang đến số lợi nhuận nào cho các nhà đầu tư. Ngược lại nó chỉ đưa mọi người vào những con đường sai lầm, khiến họ thực hiện những hành động cực kỳ vô lý. Có thể là các hành động như bán không quan tâm thị trường, mua vô tội vạ hay nhồi lệnh.

Khi tâm lý trader này xuất hiện, các nhà giao dịch sẽ quên đi những rủi ro, thua lỗ mà thị trường mang đến. Suy nghĩ kiếm tiền làm giàu từ thị trường là một điều đơn giản đã khiến cho thị trường có nhiều biến động mạnh mẽ. Minh chứng là việc họ đã bỏ ra rất nhiều tiền để thực hiện các lệnh mua trong thị trường forex. Ngoài ra, việc này cũng diễn ra tại các thị trường khác như tài chính, chứng khoán và sàn điện tử.

 

• Lo lắng:

 

Khi thị trường bắt đầu có xu hướng giảm, tâm lý trader sẽ trở nên hoang mang và lo lắng. Tuy nhiên trên thực tế thì các nhà đầu tư sẽ không thật sự quá quan tâm đến việc này. Bởi vì họ suy nghĩ rằng giá sẽ tăng trở lại, việc giá giảm bây giờ chỉ là sự tạm thời mà thôi.

Họ có suy nghĩ đó là do hai nguyên nhân quyết định đến. Thứ nhất, do ảnh hưởng của cảm xúc hưng phấn tác động đến. Thứ hai, do thị trường có xu hướng đảo chiều chưa thực sự là rõ ràng. Lệnh sell ở giai đoạn này không thực sự phổ biến.

 

• Sợ hãi:

 

Khi thị trường tiếp tục giảm sâu và có những biến động phức tạp, khó lường, tâm lý sợ hãi sẽ bắt đầu xuất hiện. Chứng minh thông qua họ bắt đầu đưa ra những sự quyết định kỹ càng hơn khi thực hiện các giao dịch. Họ sợ những sản phẩm mình mua sẽ không thể tăng lại, mà sẽ càng giảm sâu hơn khiến cho họ rơi vào tình trạng thua lỗ nặng nề.

Giai đoạn này, thị trường có xu hướng giảm một cách rõ ràng hơn. Do đó lệnh sell bắt đầu được đặt ở thời gian này.

 

• Tuyệt vọng:

 

Sau sợ hãi chính là sự tuyệt vọng. Khi mà cảm xúc tuyệt vọng xuất hiện, nó sẽ khiến các nhà giao dịch thực hiện những hành động vô lý. Nguyên nhân do giá của sản phẩm đầu tư giảm liên tục, thua lỗ nặng nề khiến cho tâm lý trader trở nên bất ổn.

Chính vì thế mà việc bán không suy nghĩ sẽ được xuất hiện ở giai đoạn này. Lúc này họ chỉ mong rằng làm sao để có thể bán được các sản phẩm này một cách nhanh có thể. Giai đoạn này tư tưởng lấy lại vốn sẽ không còn xuất hiện. Có thể nói đây là cảm xúc làm cho các nhà đầu tư cảm thấy bất lực và đáng sợ nhất.

 

• Hoảng loạn:

 

Sau cảm xúc tuyệt vọng, tâm lý trader sẽ rơi vào trạng thái hoảng loạn. Ở giai đoạn này việc bán tháo xảy ra liên tục và không ngừng nghỉ. Các nhà đầu tư bắt đầu chấp nhận việc thua lỗ và các quyết định được đưa ra rất nhanh chóng.

 

• Giận dữ:

 

Sau khi đầu tư thất bại tại thị trường, họ sẽ cảm thấy rất bực tức và rất dễ dàng nổi giận. Do họ đã bị mất đi rất nhiều tài sản từ việc đầu tư trước đó. Lúc này, họ cảm thấy chính những sàn giao dịch, thị trường chứng khoán chính là nguyên nhân khiến họ rơi vào tình trạng này. Đây chính là giai đoạn mà thị trường mất đi rất nhiều nhà giao dịch.

Nguyên nhân của các tâm lý trader

 

• Ảnh hưởng từ đám đông: Tâm lý đám đông dùng để chỉ tâm lý của các nhà đầu tư không hành động theo lý trí của mình mà dựa vào đám đông. Họ sẽ nghe theo đám đông để thực hiện mua bán, ví dụ, khi người khác mua vào thì họ  cũng mua vào và ngược lại.

Chính hiệu ứng này sẽ dẫn đến tình trạng nhà đầu tư quá hưng phấn hoặc quá sợ hãi. Gây tình trạng bong bóng, hoảng loạn bán tháo trên thị trường. Đặc biệt, khi thị trường tiêu cực, hiệu ứng dây chuyền (Hiệu ứng Domino) tạo ra một chuỗi giảm sâu liên tục gây thiệt hại rất lớn cho các nhà đầu tư.

• Thiếu hiểu biết: Hiện nay, các phương tiện thông tin truyền thông phản ánh rất nhiều về tính trạng các nhà đầu tư dễ bị dẫn dụ bởi lời chào mời của các Broker lừa đảo dẫn đến tiền mất, tật mạng. Như Paul Clitheroe từng nói: “Đầu tư vào chính bản thân mình. Kiến thức và kinh nghiệm là động cơ cho sự giàu có”.

Do đó, trên thị trường Forex, việc thu nạp kiến thức, thông tin giúp các trader có nền tảng vững chắc trong giao dịch luôn luôn là điều kiện tiên quyết cho bất kỳ Trader nào.

• Hiệu ứng FOMO (Fear of Missing Out): sự lo sợ bỏ lỡ khi mua cổ phiếu, tiền ảo dẫn đến tình trạng ồ ạt mua theo một cách mù quáng. Tuy nhiên, kết quả nhận được chỉ là thua lỗ và thua lỗ. Đây là điều hoàn toàn dễ hiểu khi cảm xúc đã chi phối toàn bộ hành động và họ cũng chẳng còn đủ tỉnh táo để kịp phản ứng với thị trường khắc nghiệt này.
• Quá tự tin hoặc tự ti: Tự tin tạo nên sự chủ quan và tự ti tạo nên tính dè dặt trong đầu tư. Nhiều người muốn chứng tỏ bản thân của họ chẳng kém cạnh ai và liên tục mua bán, nhồi lệnh, không tuân thủ nguyên tắc và kết quả phải chịu thua lỗ. Mặt khác, các nhà đầu tư tự ti khi họ không đủ tự tin để bám sát vào chiến lược và kế hoạch giao dịch đã đề ra.

Cách kiểm soát tâm lý trong giao dịch

Bước 1: Xây dựng nguyên tắc khi tham gia giao dịch

Để các giao dịch đạt được hiệu quả cao nhất thì các trader cần phải có cho mình những nguyên tắc giao dịch riêng và buộc phải tuân thủ thật nghiêm ngặt. Tuân thủ các nguyên tắc giao dịch chính là mấu chốt để các nhà đầu tư giảm thiểu mức thua lỗ và tối đa hóa lợi nhuận. Cách để xây dựng được nguyên tắc mà các trader có thể áp dụng là:

Xác định chiến thuật giao dịch

Các nhà đầu tư cần phải xác định cũng như thiết lập được phương pháp giao dịch cho mình dựa vào các tiêu chí như: Vấn đề nghiên cứu; Sử dụng tín hiệu như thế nào; Cách vào lệnh; Cách chốt lỗ; Thời điểm chốt lỗ; Chốt lệnh trong ngày hay qua đêm. Sau khi đã liệt kết tất cả những tiêu chí trên thì các trader sẽ có cho mình một phương pháp, chiến thuật giao dịch riêng.

Ngoài ra, các nhà đầu tư hoàn toàn có thể tham khảo các phương pháp giao dịch có sẵn để hoàn thiện cho phương pháp giao dịch của mình.

Ví dụ: Theo phương pháp giao dịch Price Action và đặt nguyên tắc chốt lời từ 5% đến 10%, chốt lỗ tại 7%.

Tuân thủ nguyên tắc đã đặt ra

Sau khi đã có nguyên tắc và phương pháp giao dịch thì các nhà đầu tư cân phải tuân thủ theo những nguyên tắc mình mình đã đề ra. Mỗi người sẽ có những thói quen, tính cách, sở thích của như phong cách giao dịch khác nhau. Do đó, sau khi đã có nguyên tắc riêng thì các trader cần tuân thủ đúng theo nguyên tắc của mình để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Bước 2: Tích lũy kiến thức và kinh nghiệm

Dù là trader mới tham gia thị trường hay trader có kinh nghiệm lâu năm cũng chưa chắc có thể nắm bắt được toàn bộ sự biến động khôn lường của thị trường. Dù sử dụng phân tích kỹ thuật hay phân tích cơ bản thì các nhà đầu tư vẫn phải cập nhật tin tức thị trường để dự đoán xu hướng giá cả của thị trường. Bên cạnh đó, các nhà đầu tư cũng phải dựa vào kinh nghiệm và kiến thức của bản thân để đưa ra quyết định xác đáng nhất.

Bước 3: Ghi chép nhật ký giao dịch

Một quyển nhật ký giao dịch sẽ rất tốt giúp cho Trader thấy chính bản thân của họ tại các mốc thời gian cụ thể. Nhật ký giao dịch này không chỉ đơn thuần một bản tóm tắt mà còn ghi chép lại cảm xúc và hành động cụ thể của các trader.

Từ đó, quyển sổ sẽ cung cấp trạng thái của tài khoản, phương pháp, kinh nghiệm và đầy đủ quá trình giao dịch của các nhà đầu tư tại 1 thời điểm. Nó phản ánh độ hiệu quả đầu tư và từ đó mang lại cơ hội giao dịch hiệu quả hơn trong tương lai. Một số nội dung cần ghi chép như:

• Mật độ giao dịch
• Từng giao dịch thành công như thế nào
• Các tài sản đầu tư nào đang sinh lời tốt hơn
• Ghi chép cảm xúc và hành động cụ thể trong từng giao dịch.

Bước 4: Không nên quá cầu toàn, hãy quan tâm đến sự tiến bộ

Becky Beaupre Gillespie đã từng nói, “Tốt vừa đủ mới là hoàn hảo”. Khi giao dịch, việc các nhà đầu tư đặt mục tiêu 10 – 20% là hoàn toàn hợp lý. Tuy nhiên, khi thị trường biến động việc chốt lãi 7% đã là một mức lợi nhuận tốt cho các trader. Nếu quá cầu toàn sẽ tạo nên một áp lực gây ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư của các trader.

Do đó, đừng là một nhà đầu tư cứng ngắc, bảo thủ mà hãy luôn nhanh nhạy để có thể kịp thời ứng phó với các biến động khôn lường của thị trường.

Bước 5: Tỉnh táo và kiên định

Thường xuyên đọc thông tin và ngoài ra, chọn lọc nguồn thông tin chính thống, có tính chuyên môn cao, dự đoán có căn cứ, có số liệu vững chắc. Đồng thời, hãy luôn tỉnh táo, sáng suốt trước tất cả những luồng thông tin trái chiều đang cố điều hướng các trader, làm các trader dễ rơi vào các hiệu ứng tâm lý như FOMO, tâm lý đám đông,…

Ngoài ra, khi đầu tư, các nhà đầu tư nên kiên định với kế hoạch đã đề ra. Chỉ nên thay đổi để thích ứng với các diễn biến xấu, chứ không nên bỏ cuộc trước kế hoạch mà mình đã chuẩn bị.

Bước 6: Đừng “dán mắt” vào màn hình

Đây là thói quen cực xấu của các Trader, đặc biệt đối với các Trader nghiệp dư mới tham gia thị trường. Khi mới vào thị trường, các trader rất dễ bị tâm lý “nghiện” dẫn đến dán mắt vào màn hình mỗi ngày chỉ để kê lệnh, đặt lệnh. Nhưng điều đó không chỉ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe mà còn ảnh hưởng tâm lý.

Thói quen chăm chú nhìn vào màn hình và bị cuốn theo những cây nến xanh đỏ, không làm nâng cao hiệu quả đầu tư mà còn gây ảnh hưởng xấu đến cuộc sống và sức khỏe.

Các anh em nên đặt lệnh TP hoặc SL và để lệnh tự động thực hiện và dùng thời gian đó để đọc sách, nâng cao kiến thức cho bản thân.

Bước 7: Quản lý vốn thông minh

Khi thua 2000$ sẽ có cảm giác hoàn toàn khác với khi thua 200$. Do đó, các trader cần quản lý vốn của mình hiệu quả và thông minh nhất có thể, tránh áp lực thua lỗ ảnh hưởng đến tài khoản của mình.

Ví dụ: Khi tham gia giao dịch, điều mà các nhà đầu tư cần lưu ý là việc cho lệnh liên tục quá lớn, trading với lot quá cao khi còn thiếu kinh nghiệm. Do đó, kinh nghiệm cần đút kết là nên điều chỉnh mức Volume hợp lý và tự đặt giới hạn mức thua lỗ hoàn chỉnh trong phạm vi cho phép. Các nhà đầu tư không nên chăm chăm vào đặt lệnh thì lúc nào chẳng hay tài khoản sẽ cháy hết.

Cách giúp điều chỉnh tâm lý trader

Dừng giao dịch khi thua lỗ trong thời gian dài

Đây là một trong số cách hiệu quả trong việc điều chỉnh tâm lý trader khi giao dịch tại thị trường tài chính forex.

Thị trường luôn có sự biến động liên tục nên việc mà các trader rơi vào tình trạng thua lỗ là rất bình thường. Vì vậy, việc tiếp tục gặp rủi ro trong thời gian dài là một điều khá hiển nhiên.

Khi gặp tình trạng này, thông thường, các nhà đầu tư sẽ rơi vào trạng thái bất ổn. Lúc này, các trader chỉ có nhu cầu tìm lại số tiền mà mình bị mất.              Đồng thời, tâm lý ngay lúc này của các trader cũng đang dần bị mất đi kiểm soát. Vì vậy, rất dễ đưa ra quyết định sai lầm. Như mua thêm số lượng giao dịch để có thể kiếm lợi nhuận bù lại khoản đã mất.

Điều này khiến các nhà đầu tư vô tình rơi vào trạng thái thua lỗ một cách liên tục không lối thoát. Lúc này hãy cố lấy lại sự bình tĩnh và dừng việc giao dịch ngay lập tức. Sau đó hít thở thật sâu và giữ cho tinh thần được ổn định. Khi tâm lý đã ổn, các trader mới nên tiếp tục đưa ra các quyết định giao dịch khác.

Hạn chế giao dịch nếu thắng liên tục trong thời gian dài

Trong trường hợp các nhà đầu tư có một phương pháp giao dịch có xác suất thắng cao. Với tình hình biến động không ngừng của thị trường, sẽ có một khoảng thời gian các nhà đầu tư thắng liên tục. Việc này chứng tỏ hai điều: Thứ nhất là phương pháp mà các trader đang sử dụng rất hợp lý. Thứ hai là các trader đang gặp may mắn trong một khoảng thời gian dài.

Hãy phân tích theo chiều hướng gặp may vì nó sẽ có rủi ro thua lỗ cao hơn vào giai đoạn tiếp theo. Các trader đã thắng trong một khoảng thời gian dài, nên tâm lý khi này khá chủ quan. Điều này khiến cho các trader đưa ra quyết định sẽ chi một khoản tiền lớn để thực hiện giao dịch trong lần tiếp theo.

Tuy nhiên, thị trường đi ngược lại với suy đoán của các trader, thị trường đảo chiều xu hướng khiến giá giảm. Điều này khiến trader bị thua lỗ khá nặng nề. Sau đó trader di chuyển stop loss xuống thêm một đoạn nữa. Tuy nhiên, giá lại tiếp tục giảm và ngày càng gần với stop loss. Lúc này, các trader quyết định bỏ stop loss. Cuối cùng vì thị trường vẫn giảm sâu nên việc giao dịch bị ngừng lại. 

Cuối cùng, sau lần giao dịch đó, trader bị thất bại nặng nề do không điều chỉnh được cảm xúc của mình. Vậy khi liên tục thắng trong thời gian dài, các trader không nên tham mà hãy giảm số tiền giao dịch xuống. Khi đó, nếu có thua thì cũng chỉ mất đi một số tiền nhỏ.

Không giao dịch khi thị trường biến động không thuận lợi

Thị trường tài chính forex rất dễ bị tác động bởi các thông tin về chính trị hay kinh tế. Nếu nhận thấy thị trường đang có xu hướng thay đổi, không được tốt thì các trader không nên giao dịch vào lúc này. Bởi sẽ có nguy cơ bị thua lỗ rất nhiều. Trong lịch sử đã từng có minh chứng cho lời khuyên này.

Ví dụ 1

Sau khi Vương quốc Anh rút ra khỏi EU. Đồng bảng Anh giảm mạnh, xuống gần 1800 pip. Đến nay Liên minh châu Âu và vương quốc Anh vẫn chưa có sự thống nhất về thỏa thuận Brexit. Do đó giá vẫn sẽ không ngừng biến động do ảnh hưởng của kinh tế và chính trị.

Ví dụ 2

Sau khi Donald Trump trở thành tổng thống Mỹ. Giá vàng đã tăng lên khoảng 600 pip. Ngoài ra, một dòng trạng thái của Donald Trump cũng làm ảnh hưởng đến thị trường.

Những quyết định về kinh tế và chính trị mà ông thông báo như: Các quy định về việc nhập cư; Mức thuế Mỹ áp dụng cho Trung Quốc; Các cuộc gặp gỡ bàn về vũ khí hạt nhân giữa Hoa Kỳ và Triều Tiên. Đặc biệt là quyết định cấm tập đoàn Huawei có bất kì quan hệ doanh nghiệp nào với công ty của Hoa Kỳ cũng ảnh hưởng đến tình hình thị trường.

Lời kết

Trên đây là một số cách kiểm soát tâm lý trader khi tham gia giao dịch. Rất mong thông qua bài viết này, mọi người đã có thể hiểu về tâm lý trader cũng như cách kiểm soát tâm lý trader. Chúc các nhà đầu tư thành công!