Trái phiếu là gì? Ưu nhược điểm kênh đầu tư này

Hiện nay nhiều nhà đầu tư tài chính chuyên nghiệp chọn cách cân bằng danh mục đầu tư của mình bằng việc sở hữu trái phiếu bên cạnh các kênh đầu tư chính khác. Chính xác trái phiếu là gì? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu qua bài viết sau.

Trái phiếu là gì?

Trái phiếu là chứng khoán nợ mà nhà đầu tư cho một công ty hoặc Chính phủ vay trong một khoảng thời gian nhất định. Đổi lại, bên phát hành trái phiếu sẽ phải trả cho nhà đầu tư một tỷ lệ lãi suất xác định trong suốt thời gian tồn tại của trái phiếu và hoàn trả tiền gốc (mệnh giá trái phiếu) khi đến hạn.

Trái phiếu là thành phần quan trọng trong danh mục đầu tư cân bằng của nhà đầu tư cá nhân. Một danh mục đầu tư nên bao gồm một số trái phiếu để cân bằng tỷ lệ rủi ro theo thời gian. 

Chính phủ thường sử dụng trái phiếu để làm ngân sách cho các công trình đường xá, trường học hoặc các cơ sở hạ tầng khác. Các chi phí đột ngột từ thiên tai cũng cần gây quỹ từ cộng đồng, các khoản vay trái phiếu được xem là một hình thức gây quỹ dài hạn của Nhà nước.

Tương tự, các công ty hường vay để phát triển kinh doanh, mua tài sản và thiết bị, nghiên cứu và phát triển hoặc đầu tư vào nhân sự. Vấn đề mà các tổ chức lớn gặp phải là họ thường cần nhiều tiền hơn mức mà các ngân hàng trung bình có thể cung cấp. Trái phiếu cung cấp một giải pháp bằng cách cho phép nhiều nhà đầu tư cá nhân đảm nhận vai trò của người cho vay. 

Thật vậy, thị trường nợ công cho phép hàng nghìn nhà đầu tư cho vay một phần vốn cần thiết. Hơn nữa, thị trường cho phép người cho vay bán trái phiếu của họ cho các nhà đầu tư khác hoặc mua trái phiếu từ các cá nhân khác, rất lâu sau khi tổ chức phát hành ban đầu huy động vốn.

Các loại trái phiếu

Trái phiếu giống như nhiều khoản đầu tư cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận. Thông thường, trái phiếu có rủi ro thấp hơn sẽ trả lãi suất thấp; trái phiếu rủi ro cao hơn có lãi suất cao để đổi lại việc nhà đầu tư từ bỏ một số điều khoản an toàn. Có rất nhiều loại trái phiếu trên thị trường, chúng tôi sẽ giới thiệu đến các bạn một số loại phổ biến:

Theo chủ thể phát hành

Trái phiếu Chính phủ (công trái): Những trái phiếu này được phát hành bởi Chính phủ và được coi là một trong những loại hình đầu tư an toàn nhất nhưng lãi suất lại khá thấp.

Trái phiếu công ty/doanh nghiệp: Các công ty/doanh nghiệp có thể phát hành trái phiếu khi họ cần huy động vốn. Không giống như sở hữu cổ phiếu, đầu tư vào trái phiếu công ty không mang lại cho bạn bất kỳ quyền sở hữu nào trong chính công ty đó.

Theo cách thức lãi suất

Trái phiếu không lãi suất: không thực hiện thanh toán lãi suất định kỳ thay vào đó, các nhà đầu tư mua trái phiếu này sẽ được hưởng chiết khấu theo mệnh giá và được hoàn trả toàn bộ số tiền gốc khi đáo hạn.

Trái phiếu lãi suất cố định: lãi suất tỷ lệ cố định với mệnh giá trái phiếu

Trái phiếu lãi suất chuyển đổi: cho phép người sở hữu trái phiếu chuyển nợ của họ thành cổ phiếu (vốn chủ sở hữu) của công ty phát hành khi đáo hạn.

Đặc điểm của trái phiếu

Chúng ta cùng tìm hiểu một số khái niệm để giúp bạn hiểu rõ đặc điểm của trái phiếu

• Ngày đáo hạn: Ngày mà công ty phát hành trái phiếu trả lại số tiền mà các nhà đầu tư trái phiếu đã cho họ vay. Trái phiếu có kỳ hạn ngắn, trung bình hoặc dài hạn.
• Mệnh giá: là số tiền gốc được thể hiện trên trái phiếu và đó cũng là cơ sở để tính toán các khoản lãi phải trả cho trái chủ.
• Lợi tức là tỷ suất sinh lợi của trái phiếu, lợi tức có thể thay đổi và phụ thuộc vào giá của trái phiếu trên thị trường thứ cấp và các yếu tố khác. 
• Rủi ro thời hạn:  đây là thước đo giá trái phiếu có thể thay đổi như thế nào khi lãi suất thị trường biến động. Các chuyên gia cho rằng trái phiếu sẽ giảm 1% sau mỗi lần tăng lãi suất 1%, thời hạn của trái phiếu càng dài thì giá của nó càng cao với sự thay đổi của lãi suất.
• Lợi suất trái phiếu gắn liền với mức độ tín nhiệm của chủ thể phát hành. Đặc điểm trái phiếu Chính phủ có rủi ro thấp, lợi suất thấp và được xem là khoản đầu tư an toàn nhất, có thể hấp dẫn các nhà đầu tư thận trọng hoặc những người đang tìm cách giảm thuế.
• Bạn có thể bán lại trái phiếu mình đã mua mà không cần phải giữ trái phiếu cho đến khi ngày nó đáo hạn nhưng thời điểm bán ra là rất quan trọng. Nếu bạn bán một trái phiếu khi lãi suất thấp hơn thời điểm bạn mua nó, bạn có thể kiếm được lợi nhuận. Nếu bạn bán khi lãi suất cao hơn, bạn sẽ bị lỗ.

Cách mua trái phiếu Chính phủ

Có 2 phương thức để bạn mua trái phiếu Chính phủ: sơ cấp là mua từ đợt phát hành đầu tiên và thứ cấp là mua lại từ những cá nhân/tổ chức đang sở hữu.

Thị trường sơ cấp trái phiếu Chính phủ chỉ dành cho các tổ chức tài chính, ngân hàng thương mại, quỹ đầu tư mua theo từng đợt bằng hình thức đấu giá.

Các nhà đầu tư cá nhân muốn mua loại trái phiếu này sẽ phải mua lại ở thị trường thứ cấp từ các tổ chức trên. Một số ngân hàng thương mại sẽ chào giá trên trang web chính thức hoặc trực tiếp tại các phòng giao dịch của mình.

Ưu điểm và nhược điểm của trái phiếu

Ưu điểm

• Trái phiếu là một kênh đầu tư tương đối an toàn: Trái phiếu có thể tạo ra một thế cân bằng trong danh mục đầu tư: Nếu bạn có phần lớn hạng mục đầu tư vào cổ phiếu, thêm trái phiếu có thể giúp bạn đa dạng hóa tài sản và giảm rủi ro tổng thể. Mặc dù trái phiếu mang một số rủi ro chẳng hạn như công ty phát hành không thể thanh toán lãi hoặc gốc thì loại hình này cũng ít rủi ro hơn nhiều so với các thị trường khác.
• Khoản thu nhập cố định: Trái phiếu trả lãi theo tỷ lệ và kỳ hạn đều đặn. Đối với những người nghỉ hưu hoặc những cá nhân thích nhận thu nhập thường xuyên ổn định, trái phiếu có thể là một tài sản chắc chắn để sở hữu.

Nhược điểm

• Lãi suất thấp: các loại trái phiếu an toàn, dài hạn đi kèm với lãi suất thấp, đây xem như một điều khoản đánh đổi khi bạn đầu tư vào kênh này.
• Lạm phát: lạm phát gây ảnh hưởng không ít đến người mua trái phiếu lãi suất cố định dài hạn.
• Các công ty phát hành có thể gặp sự cố như phá sản, giải thể và không thể thanh toán số tiền gốc, lãi đúng hạn.

Có nên đầu tư vào trái phiếu?

Nhiều nhà đầu tư băn khoăn về việc đầu tư số tiền nhàn rỗi của mình vào kênh nào để vừa an toàn nhưng cũng sinh được lợi nhuận. Gửi tiết kiệm ngân hàng từ trước đến nay chắc hẳn đã quá quen thuộc với những người thích sự chắc chắn.

Vậy mua trái phiếu và gửi tiết kiệm, đâu là hình thức đầu tư tốt hơn?

Trái phiếu là loại hình đầu tư có thời hạn dài hơn, trả lãi cao hơn tài khoản tiết kiệm. Nhưng điều quan trọng bạn phải hiểu trái phiếu cũng không hoàn toàn an toàn, chúng cũng có những biến động về giá trị cùng những rủi ro tiềm ẩn như chúng tôi đã đề cập ở trên. Cách tốt hơn hết là bạn nên đầu tư vào trái phiếu thông qua các quỹ tương hỗ (ETF) được gắn với các chỉ số. Bạn sẽ nhận được một danh mục trái phiếu được quản lý chuyên nghiệp, giúp giảm đáng kể rủi ro nếu bất kỳ đợt phát hành trái phiếu đơn lẻ nào bị vỡ nợ.

Qua bài viết này hy vọng các bạn đã có cái nhìn tổng quan về trái phiếu cũng như cách thức đầu tư vào tài sản này.